SAMARQAND VILOYATI TOG‘LI HUDUDIDA SEL OQIMLARINING ShAKLLANIShI VA OQIBATLARI
DOI:
https://doi.org/10.47390/ts3030-3702v3i2y2025N016%20Ключевые слова:
loyqa cho‘kindi, sel, sel suv omborlari, suv chuqurligi, eroziya, iqlim, yog‘inlar.Аннотация
Maqolada suv toshqinlari va sel oqimlari bilan shaklanib harakatlanayotgan sel oqimlarining xalq xo‘jaligiga, qishloq xo‘jaligi ekin maydonlariga va aholi punktlariga ta’siri Samarqand viloyati hududida sel suvomborlari ekspluatatsion parametrlari dala kuzatuv natijalari ko‘rib chiqilgan. Shuningdek Markaziy Osiyo hududida, jumladan O‘zbekistonda sel oqimlarining shakllanishi tog‘li maydonlarning mavjudligi, tog‘li hududlarda qor qatlamlarning keskin erishi va bahor davrlarida kuchli yog‘ingarchilikning yog‘ishi, keskin havo haroratining o‘zgarishi, tog‘ va tog‘ oldi hududlarda yuviluvchi materiallarning shakllanishi, tog‘ materiallarining bo‘linishi, grunt eroziyasini kuchliligi, alohida davrlarda qisqa bahorli ho‘l, maksimal sutkali yog‘ingarchiliklar bilan xarakterlanuvchi kontinental iqlimning mavjudligi sel oqimlarining shakllanishiga asosiy sabab ekanligi asoslandi.
Библиографические ссылки
1. Флейшман С. М. Сели. Л., Гидрометеоиздат, стр. 312, 1978.
2. Дергачева, И. В., и Тилляходжаева, З. Д. Селе-паводковые явление на территории Узбекистана и их влияние на здоровье населения. Экономика и социум, (1-2 (104)), 225-231. 2023.
3. Тер-Минасян, Р. О. Прогнозирование риска селеносных водотоков Армении. Селевые потоки: катастрофы, риск, прогноз, защита, стр. 78-80, 2008.
4. Великанов, М. А. Качественный динамический анализ селевого потока. Изв. АН СССР, сер. геогр. и геоф, 9(4), стр. 353-363. 1945.
5. Караваев, В. А., & Черноморец, С. С. IV Международная конференция" Селевые потоки: катастрофы, риск, прогноз, защита". Геоморфология, (2), стр. 92-95. 2017.
6. Власов, А. Ю. Селевые явления и меры борьбы с ними в США. Обзорная информация (ЦБНТИ Минводхоза СССР, № 5). М. 1976.
7. Власов, А. Ю., и Крашенинникова, Н. В. Селевые явления на территории СССР и меры борьбы с ними. Библиографический указатель. М., Изд-во МГУ. 1969.
8. Перов, В. Ф. Селеведение. Учебное пособие. М., Географический факультет МГУ. 2012.
9. Вафин, Р. Г. Исследование твердого стока селевых паводков северной части Ферганской долины. Автореферат дисс. на соискание учен. степени канд. техн. наук. Ташкент. 1978.
10. Nabiyev, G., Tarikhazer, S., Kuliyeva, S., Mardanov, I., & Aliyeva, S. Formation characteristics of the mudflow process in Azerbaijan and the division into districts of territory based on risk level (on the example of the Greater Caucasus). Applied Ecology & Environmental Research, 17(2), 2019.